In de meeste ontwikkelde landen, maar ook in delen van de ontwikkelingswereld, is de inflatie de laatste tijd sterk toegenomen. In China is de inflatie nog gematigd, maar recente ontwikkelingen wijzen erop dat dit spoedig zou kunnen veranderen. Welke beleidsopties heeft de Chinese regering om de inflatiedruk te stabiliseren, vraagt prof. dr. Agnieszka Gehringer van het Flossbach von Storch Onderzoeksinstituut zich af. Recente wereldwijde ontwikkelingen van de inflatie

Nu de wereld zich herstelt van de Covid 19-pandemie en er een aanzienlijk overschot aan geld in het systeem is als gevolg van ongekende fiscale en monetaire stimuleringsmaatregelen, draaien de economieën overal ter wereld op volle toeren. De onverwacht hoge groei heeft geleid tot een stijging van de inflatie die sinds meer dan tien jaar niet meer is voorgekomen.

Dit heeft reeds geleid tot een aantal concrete monetaire beleidsmaatregelen om de stijgende prijsdruk in te dammen. De Federal Reserve Bank van Nieuw-Zeeland en de centrale banken van Brazilië, Polen en Tsjechië hebben onlangs allemaal hun rentetarieven verhoogd. De Amerikaanse Federal Reserve heeft tijdens haar vergadering in november aangekondigd dat zij haar obligatieaankopen zal verminderen. Andere grote centrale banken overwegen soortgelijke stappen.

China's geval is anders

In plaats daarvan is de consumentenprijsinflatie in China tot dusver laag gebleven, hoewel zij bij het uitbreken van de pandemie in januari 2020 tijdelijk tot 5,4% was opgelopen. Bij nadere beschouwing van de recente prijsontwikkelingen in China in de belangrijkste CPI-consumptiecategorieën komt echter een gedifferentieerd beeld naar voren. Sinds medio 2020 is er enige inflatoire druk ontstaan in de huizenprijzen (huur en huisvesting), die 25% bijdragen aan de totale CPI.

Een soortgelijke trend is zichtbaar in enkele minder gewichtige CPI-categorieën zoals vervoer en communicatie (CPI-gewicht van 15,4%), recreatie en onderwijs (CPI-gewicht van 8%), schoeisel en kleding (CPI-gewicht van 6,3%) en huishoudelijke voorzieningen, artikelen en diensten (5,2%).

Tegelijkertijd heeft de inflatie in de belangrijkste CPI-categorie van de voedselprijzen (CPI-gewicht van 29%) tot dusver geen acute opwaartse tendens vertoond. Dit beeld zou echter om ten minste twee redenen spoedig kunnen omslaan. Ten eerste is de inflatie van de producentenprijzen in China op geaggregeerd niveau gestegen van een dieptepunt van -3,6% in juni 2020 tot een recent hoogtepunt van 10,7% in september 2021. Op enkele uitzonderingen na hebben producenten- en consumentenprijzen in het verleden de neiging vertoond gelijk op te gaan, wat impliceert dat hogere producentenprijzen uiteindelijk tot hogere consumentenprijzen kunnen leiden.

Ten tweede zijn er, op een meer uitgesplitst niveau, redenen om aan te nemen dat er reeds een snellere prijsdynamiek aan de gang is, vooral voor bepaalde levensmiddelencategorieën. Er zijn anekdotische bewijzen van aanzienlijke prijsstijgingen voor levensmiddelencategorieën zoals komkommers, spinazie en broccoli, maar ook voor sojasaus, gist en bier. Dit kan nog worden verergerd door de recente richtlijn van de Chinese regering, waarin huishoudens wordt gevraagd een voorraad aan te leggen van dagelijkse voedingsmiddelen voor noodgevallen.

Dit heeft de vraag van de consumenten al doen toenemen, niet alleen naar koekjes en instantnoedels, maar ook naar huishoudtoestellen, vooral radio's en zaklantaarns. Dergelijke beleidsmaatregelen zullen de reeds acute knelpunten in de bevoorradingsketen waarschijnlijk nog verergeren, wat tot overloopeffecten op andere sectoren kan leiden en uiteindelijk een vicieuze cirkel van stijgende prijzen en verergerende aanbodtekorten in gang kan zetten, die op zijn beurt tot verdere prijsstijgingen leidt.

In het geval de inflatie stijgt

In de meeste ontwikkelde landen hebben centrale banken de uitdrukkelijke opdracht de inflatie laag en stabiel te houden. Daartoe maken zij gebruik van verschillende conventionele (rentetarieven) en niet-conventionele (b.v. aankoop van activa) monetaire beleidsinstrumenten. China's autoriteit voor het monetaire beleid, de Volksbank van China, heeft ook als formele doelstelling "de stabiliteit van de waarde van de valuta te handhaven". De Communistische Partij heeft echter nog steeds het laatste woord over relevante economische beleidsbeslissingen, bijvoorbeeld over het beheersen van prijsontwikkelingen.

Dit bijzondere kader voor het economisch beleid heeft het voordeel dat administratieve besluiten, b.v. ter bestrijding van stijgende prijzen, met veel minder vertraging kunnen worden genomen, uitgevoerd en van kracht worden dan normaal het geval is in een normaal monetair beleidskader met lange en ingewikkelde transmissiekanalen. Gereguleerde prijzen, zoals prijsplafonds, kunnen immers met een verordening worden ingevoerd en onmiddellijk van kracht worden.

Evenzo kunnen beleidsmaatregelen die concrete uitvoeringsstappen voorschrijven, zoals het recente verzoek van het Chinese ministerie van Handel aan plaatselijke autoriteiten om groenten te kopen en op te slaan, in principe onmiddellijk worden uitgevoerd. Tegelijkertijd zijn er ook nadelen, aangezien elke overheidsinterventie ingrijpt in het vrijemarktmechanisme en inefficiënties en welvaartsverliezen veroorzaakt. Dergelijke verliezen kunnen met vertraging worden gevoeld of zelfs pas nadat de onderliggende beleidsinterventie is ingetrokken.

Dit was het geval tijdens de laatste inflatiepieken in China in de jaren tachtig, toen het proces van prijsaanpassing en liberalisering plaatsvond. Nadat de autoriteiten de gereguleerde prijzen hadden verlaagd, sprong de inflatie omhoog omdat de gereguleerde prijzen lager waren dan de marktverrekeningsprijzen.

Vooruitzicht

De recente prijsdynamiek in sommige relevante sectoren van de Chinese economie doet vermoeden dat de inflatie van de consumptieprijzen in de komende maanden aan kracht kan winnen. Mocht de inflatiestijging ingrijpende beleidsmaatregelen vergen om deze te bestrijden, dan lijkt het economisch beleidskader in China enige extra flexibiliteit te bieden bij de besluitvorming en de tenuitvoerlegging. Inflatiebeheersing is echter altijd een moeilijke evenwichtsoefening geweest, en deze keer zal het in China niet anders zijn.